United Objects, Antwerpen

Hans Bossmann ontwerpt strategieën en vormen waarin kunst kan assimileren in de samenleving en de samenleving in de kunst. Hij verplaatst zijn atelier naar de openbare ruimte en nodigt voorbijgangers uit om mee te tekenen op meubels en voorwerpen. Zo biedt hij het publiek de gelegenheid om letterlijk in het werk te komen in plaats van op afstand toe te kijken. Zijn environments bestaan uit cross-overs tussen verschillende disciplines en vormen. Een environment is een mix van een tentoonstelling, een performance, workshop, lezing, privéplek, ontmoetingsruimte en een atelier. Hij noemt zijn werk ‘levende kunst’ die plaats vindt op de grens tussen kunst en leven. In september 2019 verhuisde Hans naar Antwerpen voor een jaar durende residentie bij De Veerman, om het project United Objects te realiseren. Vanwege de pandemie is de residentie verlengd tot december 2020.

Kringwinkel Merksem, januari 2020. Foto Carlos Dekeyrel

Wat is De Veerman?

De Veerman is een kunstenorganisatie die zich richt op participatie van publiek: ze ontsluit kunst voor nieuwe doelgroepen, reflecteert vanuit de kunsten op maatschappelijke vraagstukken, stimuleert ontwikkeling van artistiek talent en bouwt een artistieke transdisciplinaire werkplaats uit. Er zijn samenwerkingen met de Singel in Antwerpen, Het Kaaitheater in Brussel en heel veel andere artistieke en maatschappelijke partijen.

Waarom een residentie bij De Veerman?

Ik herken me in de wijze waarop De Veerman kunst letterlijk in werking zet. Interactie en participatie met en tussen individuen, groepen en instellingen. Kunst is een zelfstandige entiteit in een werkproces en wordt niet gereduceerd tot instrument om iets anders te dienen. De combinatie van kunst, participatie en educatie maakt De Veerman tot een unieke bewoner in het artistieke landschap in België en Nederland.

Vaasje betekend door Mohammed, CO Nova, december 2019

Wat ben je tijdens de residentie eerst gaan doen?

Voor aanvang van de residentie ben ik gaan uitvinden wat voor mogelijkheden de locatie en de stad bieden. Door eerst in Antwerpen rond te kijken en met mensen te praten ben ik tot een plan gekomen. Ik ben een project begonnen met de titel United Objects.

Ik neem wit geverfde tafels, stoelen, et cetera, mee en nodig voorbijgangers uit er samen op te tekenen.

Verenigde voorwerpen, wat moet de lezer zich daar bij voorstellen?

Oh, ja, misschien vertel ik eerst een beknopte voorgeschiedenis. Sinds 2017 verplaats ik mijn atelier dus naar de openbare ruimte, naar winkelcentra, festivals of gewoon op straat. Ik neem wit geverfde tafels, stoelen, et cetera, mee en nodig voorbijgangers uit er samen op te tekenen. De vierkanten, cirkels en strepen die we tekenen kun je zien als een vervolg op minimale kunst, Zero, Schoonhoven, dat werk. Maar een meubel betekenen met een patroon duurt lang, elk meubel is dan ook door 50-250 mensen betekend.

Cultureel Ontmoetingscentrum Nova, februari 2020

Mensen die meedoen raken met elkaar en mij aan de praat, het tekenen werkt aanstekelijk. Het schept een band om samen een bijzonder ding maken, mensen verenigen zich voor even. Of voor langer, ik ken een vriendschap die zo is ontstaan. Soms blijft een betekend meubel achter, zoals in een winkelcentrum; soms wordt het op een andere locatie verder betekend en soms bewaar ik het.

Zo ontstond het idee om met publiek op kleine gebruiksvoorwerpen te tekenen.

Na twee jaar vroeg ik me af hoe het zou werken als iemand een klein object helemaal zelf kan betekenen. Zo ontstond het idee om met publiek op kleine gebruiksvoorwerpen te tekenen. Ik heb vijftig willekeurige voorwerpen in en om mijn atelier gekozen en wit geverfd. Het betekenen ervan met publiek kon ik vorig jaar juli uittesten tijdens een residentie op de Zomeracademie in Brussel. De Zomeracademie is een project van De Veerman waar een tiental ateliers zijn en deelnemers zelf werken onder begeleiding van een begaafde kunstenaar-coach. Maar goed, zo ben ik op de titel gekomen.

Atelieropstelling bij De Veerman met op locatie betekende Ikea tafeltjes, december 2019

Ik hoorde dat bepaalde voorwerpen uit de collectie van het MAS, het museum van de stad Antwerpen, een rol spelen in je project.

Ja, ja! Af en toe maak ik mee dat ik op het juiste moment op de juiste plek ben met de juiste gedachten! Het MAS heeft met de ‘Collectie Jaap Kruithof’ een verzameling voorwerpen in bezit gekregen die groot is, veel te groot. Het is een verzameling van 10.000 voorwerpen met een filosofische grondslag.

Hij noemde zich al in die tijd ecologist en was fel tegen de ‘wegwerpmaatschappij’.

Kruithof was een monument in Vlaanderen in de jaren ‘80 en ‘90. Als professor filosofie en ethiek in Gent bracht hij de gemoederen voortdurend in beweging. Hij noemde zich al in die tijd ecologist en was fel tegen de ‘wegwerpmaatschappij’. Hij is afgedankte gebruiksvoorwerpen, souvenirs en andere dingen gaan verzamelen die hij vond in kringloopwinkels en op rommelmarkten.

OXOT Antwerpen, februari 2020

Maar goed, het MAS besloot om de helft van de voorwerpen weg te geven aan mensen en organisaties die een idee hadden hoe ze te upgraden. Ik dacht meteen: ik verf ze wit en ga er met publiek op tekenen. Ik had het geluk dat ik 5 dozen spullen kreeg, ongeveer 200 stuks. Ik noem ze Kruithofvoorwerpen.

Hoe ben je de voorwerpen concreet gaan inzetten?

Eerst ben ik op zoek gegaan naar locaties in de (semi-)openbare ruimte. Ik heb het achterwiel van mijn fiets compleet versleten op de kasseien en butsen in de weg overal. Zo ben ik onder andere terecht gekomen bij cultuurhuizen, ontmoetingsplekken, kringloopwinkels en de bieb. Daar ben ik begonnen voorbijgangers en bezoekers uit te nodigen om witte Ikea bijzettafels te betekenen met vierkanten. Tijdens het tekenen vertelde ik over de Kruithofvoorwerpen en de bedoeling daarvan. Deelnemers konden zo’n Kruithofvoorwerp mee naar huis nemen om te betekenen met lijnen. Sommigen deden dat meteen op de locatie.

Na afloop van de ‘Reünie’ worden de kunstwerken door de tekenaars ergens in de openbare ruimte in het centrum van Antwerpen achtergelaten. Als geschenk aan andere inwoners van de stad.

In oktober of november komt iedereen die participeerde bijeen voor de Reünie van Kruithofvoorwerpen in het MAS. Alle betekende voorwerpen worden twee uur getoond aan elkaar en publiek. Na afloop van de ‘Reünie’ worden de kunstwerken door de tekenaars ergens in de openbare ruimte in het centrum van Antwerpen achtergelaten. Als geschenk aan andere inwoners van de stad. Nou ja, als de situatie het toelaat natuurlijk, aanvankelijk zou de ‘Reünie’ al op 4 april plaatsvinden. Hopelijk kan ik het project dit najaar toch afmaken, Coronagewijs gesproken.

OXOT Antwerpen, februari 2020

Over de ontmoetingen en gebeurtenissen die plaatsvinden tijdens het tekenen, schrijf ik korte verhalen. Ik post ze op de site van United Objects. Ik ben verrast hoe vaak ze gelezen worden (lacht).

Je bent nu een jaar in Antwerpen. Hoe is het om daar te werken?

Ergens een jaar leven en werken is voor mij de ideale manier om een andere stad en cultuur te leren kennen. De Veerman huist in een heerlijk ruim en rommelig pand in Berchem. In de tuin staat de grootste magnolia die ik ooit zag. Behalve het bureau zijn er vaste ateliers van andere kunstenaars, zeefdrukwerkplaats Gezeever en een theater/dansstudio.

Mijn werkruimte is in de doorloop naar de keuken op de 1e etage. Op sommige dagen is het er rustig maar meestal komen er bezoekers langs voor besprekingen van nieuwe projecten of gewoon voor een kop koffie. Zo ontmoet ik allerlei collega’s uit diverse disciplines. Elke middag wordt er op Vlaamse wijze lunch bereid met salade, pasta, soep of andere warme gerechten.
Contacten voor het werk zijn makkelijk gelegd, samenwerkingen komen snel tot stand. De reputatie en het netwerk van De Veerman opent veel deuren. Hoewel niet zozeer in de kunstscene.

Ateliersituatie De Veerman met op locatie betekende Ikeatafels en aktekoffer betekend bij OXOT Antwerpen, februari 2020

Bij het publiek merk ik een iets meer afwachtende houding dan in Nederland, maar er zijn veel mensen die meedoen en, oh ja, ook meehelpen!

Mensen zijn heel hartelijk en toegankelijk bij een spontane ontmoeting op café of op straat, maar minder makkelijk om later nog eens af te spreken.

En het wonen, is Antwerpen zo gaaf als iedereen zegt?

Dit geloof je niet. Een genereus echtpaar heeft een appartement midden in het historische centrum ter beschikking gesteld. Met wifi!

Voor de avonden en de weekenden ben ik op me zelf aangewezen. Daar leer ik verschillen tussen de Vlaamse en Nederlandse cultuur op een andere manier kennen. Mensen zijn heel hartelijk en toegankelijk bij een spontane ontmoeting op café of op straat, maar minder makkelijk om later nog eens af te spreken. Ik blijk niet de eerste die tegen onverwachte cultuurverschillen op loopt, er zijn boeken over vol geschreven.

De taal is hetzelfde maar de manier van betekenis geven is anders. Een bepalend deel van de dagelijkse omgang tussen mensen wordt toegeschreven aan de eeuwenlange overheersing door buitenlandse veroveraars, waaronder ook Nederland. De invloed van de katholieke kerk werkt ook nog door in huidige generatie. In gesprek toont iedereen zich inschikkelijk, men geeft weinig kritiek of commentaar, om vervolgens de dingen op geheel eigen wijze (niet/anders) te doen.

Ik ben nog altijd niet helemaal gewend aan deze indirecte communicatie. Gelukkig heb ik er geen last van in het werk.

unitedobjects.org
hansbossmann.nl